Alles wat je moet weten over de nieuwe zzp-regels

Veel bedrijven maken gebruik van de flexibiliteit en innovatie die zzp'ers bieden. Tegelijkertijd wordt het steeds belangrijker om eerlijke arbeidsvoorwaarden te waarborgen en een gelijk speelveld te creëren tussen werknemers en zelfstandigen. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden, heeft de Nederlandse overheid nieuwe wetgeving tegen schijnzelfstandigheid geïntroduceerd. Deze wet is ontworpen om een duidelijker onderscheid te maken tussen zelfstandigen en werknemers, met als doel een eerlijker arbeidsklimaat te scheppen en de rechten van zelfstandigen beter te beschermen. 

Om schijnzelfstandigheid te voorkomen wil het kabinet voor duidelijkheid zorgen over wie er zelfstandige is en wie niet zodat handhaving hierop beter mogelijk is.  De nieuwe Wet Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden (VBAR) moet daarvoor zorgen. De wet verduidelijkt aan de hand van criteria wanneer een werkende ingehuurd kan worden als zzp’er en biedt daarnaast hen die werken onder een uurtarief van €32,24 betere bescherming. 

Door strengere criteria voor het vaststellen van arbeidsrelaties, wordt het moeilijker om misbruik te maken van zelfstandige constructies. Dit zorgt ervoor dat mensen die als zelfstandige werken ook daadwerkelijk zelfstandig zijn en niet de bescherming mislopen waar zij recht op hebben. Tegelijkertijd moeten bedrijven zich beter verantwoorden wanneer zij zelfstandigen inhuren, zodat er geen onduidelijkheid meer ontstaat over de aard van de arbeidsrelatie. 

De impact van de nieuwe wet kan ingrijpend zijn. Met ingang van 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst volledig handhaven op schijnzelfstandigheid.  Het handhavingsmoratorium met betrekking tot schijnzelfstandigheid is dan niet langer van kracht. Dit betekent dat vanaf die datum de Belastingdienst geen aanwijzingen meer geeft maar direct correctieverplichtingen, naheffingsaanslagen en boetes kan opleggen. Ook met terugwerkende kracht. Als er sprake is van kwaadwillendheid tot wel 5 jaar terug.

Het is dus belangrijk dat jij je voorbereidt op het einde van het handhavingsmoratorium en regelmatig controleert of er sprake is van loondienst. Deze juridische en financiële risico’s en de eventuele reputatieschade kunnen jouw bedrijfsvoering bemoeilijken en extra lasten met zich meebrengen. Hierover meer verderop bij ‘Risico’s schijnzelfstandigheid’.

Voor een zzp’er hoef je als opdrachtgever geen loonbelasting en premies voor de werknemersverzekering af te dragen. En de zzp’er heeft recht op allerlei ondernemersaftrekposten waarvan de grootste de zelfstandigenaftrek is. 

Door onterecht zzp-contracten aan te bieden, verstoor je het gelijke speelveld en ga je als opdrachtgever (werkgever) jouw verplichtingen uit de weg naar de Belastingdienst en de werkende toe.  De Belastingdienst loopt bij schijnzelfstandigheid onterecht veel inkomsten mis.

De Belastingdienst speelt een cruciale rol bij de beoordeling van schijnzelfstandigheid. Zij onderzoeken of er feitelijk sprake is van een verkapt dienstverband, ongeacht de formele afspraken die je met de zzp’er hebt gemaakt.  De intentie om géén dienstverband af te spreken, is hierbij dus niet relevant. De Belastingdienst hanteert de volgende criteria om te bepalen of er sprake is van schijnzelfstandigheid:

•   Gezagsverhouding: Is er een hiërarchische relatie tussen de opdrachtgever en de zzp’er? Hierbij wordt gekeken of de zzp’er instructies en aansturing ontvangt zoals een medewerker, waarbij de mate van zelfstandigheid een cruciale factor is.
•    Persoonlijke arbeid: Is de zzp’er verplicht om het werk zelf te verrichten, of is het mogelijk de opdracht uit te besteden aan anderen?
•    Vergoeding: Ontvangt de zzp’er een vast salaris dat vergelijkbaar is met dat van een werknemer?

De criteria van de Belastingdienst zijn niet meer de enige maatstaf die bepalen of er van een verkapt dienstverband sprake is. In het spraakmakende Deliveroo-arrest van 24 maart 2023 heeft de Hoge Raad gezichtspunten geformuleerd voor de beoordeling of een overeenkomst als arbeidsovereenkomst moet worden aangemerkt. De belangrijkste zijn:

•    Organisatorische inbedding: De inbedding van het werk en de werkende in de organisatie en bedrijfsvoering van de opdrachtgever. Werkt de zzp’er zij-aan-zij met werknemers en is hij onderworpen aan dezelfde regels en aansturing, dan wijst dit op een dienstverband.
•    Ondernemerschap: Of de zzp’er zich gedraagt als ondernemer, bijvoorbeeld door reputatie op te bouwen, aan acquisitie te doen, voor meerdere opdrachtgevers te werken en fiscaal als ondernemer behandeld te worden. Dit pleit juist tegen een dienstverband.

Als aan deze criteria wordt voldaan, kan worden geconcludeerd dat er sprake is van een verkapt dienstverband. De zzp’er wordt dan dus als medewerker beschouwd.

De Belastingdienst zal gaan werken volgens het schillenmodel; als een organisatie bij een eerste controle aantoonbaar maakt dat zij iets doet tegen schijnzelfstandigheid, dan zal de Belastingdienst niet direct verder onderzoek doen (‘niet doorprikken naar de volgende schil’). De fiscus zal vooral focussen op organisaties die de inhuur van zzp’ers niet goed op orde hebben. Het advies is dan ook: zorg dat je die eerste schil goed hebt ingeregeld. Dat doe je in 2 stappen:
1.    Leg vast hoe de inhuur in je organisatie verloopt en specificeer de arbeidsrelaties.
2.    Leg die arbeidsrelaties vervolgens langs de meetlat van de jurisprudentie (Deliveroo-arrest) en de Wet DBA. 

Om te bepalen of je te maken hebt met een echte zelfstandige of een schijnzelfstandige, is het dus van belang om de werkomstandigheden grondig te evalueren. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft een website gelanceerd met informatie en instrumenten om het werknemers en werkgevers duidelijk te maken wanneer iemand als zzp’er werkt of in loondienst.  Centraal op de website is een keuzetool die werkgevers en werkenden in staat moet te stellen zelf te beoordelen of een opdracht gedaan kan worden door een zzp’er. Klik hier voor de website.

Als de Belastingdienst vaststelt dat een zzp'er feitelijk als medewerker moet worden beschouwd, kan zij met het volgende optreden:

•    Een waarschuwing: Als er sprake is van goedwilligheid, krijg je als opdrachtgever eerst een waarschuwing. Wel wordt er verwacht dat je binnen drie maanden actie onderneemt om de situatie te regulariseren.

•    Een boete: Als er sprake is van kwaadwilligheid of als je niet reageert op de waarschuwing, dan kan dit leiden tot forse naheffingen voor loonbelasting, sociale premies en boetes. De boete kan oplopen tot 100% van het bedrag dat je aan niet afgedragen loonheffingen en premies moet betalen.
Daarnaast loop je het risico aansprakelijk te worden gesteld voor arbeidsrechtelijke verplichtingen, zoals doorbetaling bij ziekte en ontslagvergoedingen. Dit kan zelfs met terugwerkende kracht tot vijf jaar worden nagevorderd waardoor dit kan oplopen tot tienduizenden euro’s. 

•    Een rechtsvermoeden voor de zzp'er: De zzp'er kan zich beroepen op een rechtsvermoeden van een arbeidsovereenkomst. Het is dan aan jou als opdrachtgever om te bewijzen dat er geen sprake is van een arbeidsovereenkomst.

In alle gevallen ligt de bewijslast en de eventuele financiële én arbeidsrechtelijke consequenties bij jou als opdrachtgever.